१६ वर्षअगाडि, जुन समय चिकित्सा क्षेत्र आनुवांशिक परीक्षणको सुरुवाती समय थियो, मैले स्तन तथा डिम्बग्रन्थीको क्यान्सरको जोखिमको वृद्धिसँग सम्बिन्धत(एक प्रकारको ‘बिआरसीए म्युटेशन’) एक ‘पोजेटिभ’ रिपोर्ट मैले प्राप्त गरे । त्यसपछि मैले चिकित्सक तथा आनुवांशिक परामर्शदाताहरुसँग साक्षात्कार गर्न सुरु गेर ताकि यसको नियन्त्रणका लागि के–कस्ता शल्यक्रिया गर्न सकिन्छ भनी तय गर्न सकियोस् । 

मैले चाँडै बुझिहाले कि क्यान्सर रोकथामसम्बन्धि विज्ञानमा एक सुरुंगी–दृष्टिको कमी थियोः मलाई शल्यक्रियाका लागि परामर्श दिइएको थियो, जसले ममा क्यान्सरको जोखिमलाई कम गर्नेछ, तर अन्य स्वास्थ्य जोखिमहरुलाई भने बढाउनेछ । मैले ठट्टामै भने – क्यान्सरको रोकथाम जति छिटो सफल हुनेछ त्यति नै छिटो म अर्को कुनै कारण मर्नेछु । 

मलाई दिइएको चिकित्सकीय सल्लाह गलत थिएन भन्ने कुराले मेरो पूर्वानुमानलाई अझ बढी कठिन बनाइदियो । रोकथामका लागि हुने शल्यक्रियाहरु नै मेरा लागि लामो जिन्दगी बाँच्ने सबैभन्दा उत्तम विकल्पको रुपमा उपलब्ध थियो । 

तर, यी शल्यक्रियाहरुले मेरो स्वास्थ्यमा कस्तो असर पुर्याउँछ भन्ने वास्ता नगरिकनै यस्तो सल्लाहहरु दिइएको थियो । मैले आफ्नो जोखिमपूर्ण, अनिश्चिततापूर्ण र अपरिवर्तनीय प्रकृतिका निर्णयका बारेमा  निक्कै घोत्लिए । 

अन्ततः मैले शल्यक्रिया गर्ने विकल्प नै छाँने । र अहिले म मेरी आमा वा उहाँकी काकीभन्दा पनि बुढी देखिन्छु, जोसँग पनि ‘म्युटेशन’को समस्या थियो । तर, शल्यक्रियाले मलाई भित्रैबाट परिवर्तन गरायो । अब मेरो जिन्दगी मेरो शरीरमा गरिएको यस्तो हस्तक्षेप अघि जसरी निरन्तर छैन । मलाई केही परिवर्तन मनपर्छ र अन्यमाथि पछुतो लाग्छ । र मलाई यो पनि थाहा छ कि यदि मैले आफ्नो निर्णयहरुको अनपेक्षित परिणामहरुप्रति सचेत नरहेको भए आज मेरो स्वास्थ्य र मेरो जीवनको गुणस्तर निक्कै खराब हुनेथियो । 

यतिबेला अमेरिकामा पनि हामी, एक सामाजको रुपमा, जसरी मेरो शरीरका लागि म, उस्तै गम्भिर परिस्थितिमा छौँ । नोबेल कोरोनाभाइरसको विश्वव्यापी महामारीबाट हामी आफूँलाई बचाउनका लागि जुन उपायहरु गरिरहेका छौँ यसले आधारभूत, सम्भवतः अपूरणीय तरिकाले हामीमा परिवर्तन ल्याइरहेको छ । 

लकडाउन गरेर र देशभर विभिन्न प्रकारका आपतकालीन शक्तिहरुलाई तैनाथ गरेर हामी हाम्रो अर्थतन्त्र, हाम्रो सामाजिक बनावट र हाम्रो राजनीतिक प्रणालीलाई नष्ट गरिरहेका छौँ । हामी कहिल्यै समान रुपले रहँनेछैनौँ । 

चाहे हामी अझ राम्रो वा अझ खराब दुवैका लागि परिवर्तन होऔँ, यो कुरा यस महामारीबाट बच्न सावधानीहरु अपनाउने क्रममा हुने नोक्सानबाट कति प्रभावित हुन्छौँ भन्ने कुरामा भरपर्छ ।

अर्थतन्त्रमा अप्रत्याशित झट्का लागिसकेको छ । दशौँ हजार मानिसले रोजगार गुमाएका छन् र आगामी केही सातामा सयौँ मानिस बेरोजगार बन्नेछन् । अघिल्ला केही साताअघिको भन्दा धन, अवसर र स्वास्थ्य हेरचाहको पहुँचमा हुने असमानताहरु अझै बढिरहेका छन् । 

स्कूल बन्द, घरबाट काम गर्ने, सामाजिक दूरी, आरक्षण लिइने ठाउँ आदिका कारण सामाजिक संरचनालाई अभूतपूर्व तरिकाले भत्काइँदैछ । हामी परिचित तथा अपरिचित साथीहरुसँग एक दिनमा दर्जनौँ अनुभवहरु सुनाउने गर्थ्यौँ । मेट्रोबाट यात्र गर्नुदेखि लिएर अफिसको कामसम्म, लञ्चमा लामबद्ध लागेको, कन्सर्ट जाने, रेष्टुरेन्टमा खाने, साथीभाईसँग गफगाफ, यी सबै बिर्सिएर खाली कुनै भाइरसको डरका कारण हामीले ‘आइसोलेसन’ छान्न बाध्य भएका छौँ । 

हाम्रो राजनीतिक प्रणाली असाधारण तनावमा परेको छ । सर्वोच्च अदालतले मुद्दाहरु सारेको छ । न्याय विभाग चरम शक्तिहरुको खोजी गरिरहेको छ । ट्रम्प प्रशासन संकटलाई आफ्नो एजेण्डाको अझ चरम संस्करणको माध्यमबाट माथि उठाउने अवसरको रुपमा प्रयोग गरिरहेको छ । राष्ट्रपति अब खाली ट्विटरमा मात्रै होइन, राष्ट्रिय टेलिभिजन लाइभमा पनि झुट बोलिरहेका छन् । यतिसम्म कि ब्रिफिङका समयमा पनि उनी आफ्नो र्यालीहरुको ढाँचामा प्रकट हुन्छन् । चुनावी अभियानहरु निलम्बित हुने अवस्थामा छन् । सीमाहरु कठोर रुपले बन्द भएका छन् । संघीय स्तरमा, कोरोनाभाइरसले कंग्रेसको कामलाई अपांग बनाउँने सम्भावना छ । 

स्थानीय स्तरमा, नगरका सम्पूर्ण काउन्सिल, स्कूल तथा सामुदायिक छलफललाई क्वारेन्टाइनले बन्द हुने अवस्थामा पुर्याएको छ । स्थानीय सञ्चारमाध्यमलाई कोरोनाभाइरसको संक्रमणको खतराले प्रभावित पारेको छ । 

केही साताअघि थुप्रै हाईप्रोफाइल लेखकहरुले महामारी विरुद्ध उठाइएको आपतकालीन उपाहरु निक्कै कठोर हुने सम्भावना व्यक्त गरेका थिए । टाइम्स पत्रिकामा लेखिरहेका येल विश्वविद्यालयका शोधकर्ता भेभिड काट्जले महामारीको जोखिम अत्याधिक रहेको तर्क गरेका थिए । द पेपरका विचार स्तम्भकार टोमस फ्रायडमेनले यस तर्कलाई प्रतिध्वानित गरे । तर, अब समस्या यो हो, महामारी फैलिन नदिने पर्याप्त समयलाई ट्रम्प प्रशासनले खेर फालेपछि, व्यापक परीक्षणको स्थापना गर्ने र अतिरिक्त अस्पताल सुविधाहरुको निर्माण गर्नु आवश्यक होइन, शायद अब अपर्याप्त छ । 

हामी ‘अधिनयाकवादी’ शब्द निक्कै प्रयोग गर्छौँ, सामान्यतया यसको अर्थ जे पनि हुनसक्छ, जुन ‘लोकतान्त्रिक’भन्दा कमै बुझ्छौँ । तर, यसको टेक्निकल परिभाषा हुन्छ, एक शासन जसमा एक व्यक्ति वा मानिसको एक समूहले राजनीतिक जीवनमा सार्वजनिक सहभागीता बिनै सम्पूर्ण सरकारी निर्णय गर्छन् । 

जब हामी एक व्यक्तिलाई सबै अधिकार सुम्पिन्छौँ भने हामी यस्तो समाजको निर्माण गरिरहेका हुन्छौँ, जो अधिनायकवादको पाठ्यपुस्तकीय परिभाषाको नजिक हुन्छ, जुन कहिल्यै अस्तित्वमै थिएन । 

त्यसोभए हामी के गर्न सक्छौँ, जबकि यतिका आर्थिक, सामाजिक र राजनीतिक नोक्सान भइसकेको छ ? हामीले यस नोक्सान र भविष्यको बारेमा सोच्न थाल्नुपर्छ । हामी जुन भाइरसबाट बच्न जे प्रयास गरिरहेका छौँ, यसले सामाजिक रुपले हामीलाई मारिरहेको छ भन्ने हामीले बुझ्न जरुरी छ । हामीले सामाजिक संरचनालाई पुनर्स्थापना गर्नमा प्राथमिकता दिनुपर्छ । 

यस परियोजनाका लागि आवश्यक एक उपकरण हो ‘एन्टीबडी’ परीक्षण । यसले के मानिसमा यो कोरोनाभाइरस पहिलेबाट थियो ? भन्ने कुरा बताउँछ । (नोबेल कोरोनाभाइरसका लागि एन्टीबडी टेस्ट छ, तर धेरैजसोका लागि उपलब्ध छैन । यसले मानिसमा उक्त भाइरसको संक्रमण छ कि छैन भनी परीक्षण गर्छ । जो व्यक्ति कोरोनाभाइरसबाट ठिक भइसकेका छन् वा भाइरसको संक्रमण छैन उनीहरुमा नेगेटिभ रिपोर्ट आउँछ ।) 

हाल जो मानिस यस भाइरसको संक्रमणबाट निको भएका छन्, उनीहरुमा प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर पाइएको छ । पर्याप्त समयसम्म क्वारेन्टाइनमा राखिएका मानिसलाई अस्पतालमा स्वयमसेवक बनाउने र सेवा प्रदान गर्नका साथसाथै विद्यालयमा खाना तथा सेवा दिने काममा लगाउन सक्छौँ । प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो भएकाले नयाँ संक्रमणलाई रोक्नमा मात्रै मद्दत गर्दैनन्, केही असमानताहरु, जसले संकटलाई बढाइरहेका छन् लाई पनि कम गर्न मद्दतमा बुद्धिमानीपुर्वक परिचालन गर्न सकिन्छ । 

यस्तो परिचालन खाली नीजि क्षेत्रमा मात्रै नभएर केही संख्यामा मात्रै भएपनि सरकारी तवरले पनि  संलग्न गराउँन आवश्यक छ । न्यू अमेरिकाकी कार्यकारी प्रमुख अन्नेम्यारी स्लटर टाइम्स पत्रिकामा लेख्छिन्, निको भएका अमेरिकीहरुको ग्यारेन्टी स्थानीयले गर्छन्, विशेषगरी गैर–सरकारी संस्थाहरुले । तर यसले सरकारलाई अंकुश लगाउनबाट छुट मिल्छ ।

यस संकटले हामीलाई भविष्यमा उल्झिने स्लटरको तर्क छ । कर तिरिरहेका अमेरिकीलाई सिधा नगद दिनु, जसलाई सरकारको राहत प्याकेजमा सहभागी गरिएको छ, उनीहरुलाई वैश्विक आधारभूत आयको एक अप्रत्याशित राष्ट्रव्यापी परीक्षण केन्द्र प्रदान गरिन्छ, दूर शिक्षाले उच्च शिक्षाका लागि अझ सुलभ र अझ न्यायपूर्ण हुने मार्ग प्रशस्त गर्नसक्छ, दूरसञ्चारमामा भारी वृद्धिले प्रदूषणलाई कम गर्नसक्छ र अचल सम्पतिलाई मुक्त गर्न सक्छ, जसलाई कार्यालयबाट आवासमा परिवर्तन गर्न सकिन्छ । 

यी सबै वास्तविक हुनसक्छन् । तर, यो वास्तविकतामा परिणत हुन कति महिना वा वर्ष लाग्नसक्छ ? भन्ने कुरा हामी यसलाई र हाम्रो बारेमा कस्तो सोच्छौँ भन्नेमा निर्भर रहन्छ । 

उदाहरणका लागि, के हामी वैश्विक आधारभूत आयलाई संशाधन वितरणको नयाँ दृष्टिकोणको रुपमा लिन सक्छौँ ? के हामी दूर शिक्षालाई अझ सुलभ बनाउँने उपायको रुपमा वा कलेजका लागि प्राध्यापक र कक्षाकोठामा पैसा बचाउँनको रुपमा सोच्न सक्छौँ ? साना बालबालिका लागि स्कूललाई माता–पिता काममा जाँदा छोड्ने ठाउँभन्दा पनि सिकाईमा संलग्न गराउने तरिकाको रुपमा सोच्न सक्छौँ ? के हामी हाम्रा सार्वजनिक स्थानहरुलाई नयाँ तरिकाले बनाउनमा ध्यान दिनसक्छौँ ? के हामीसँग संसारलाई बदल्ने प्रयास वा साहस छ, जसलाई हामीले गुमाएका छौँ ? 

हाम्रो ट्र्याक रेकर्ड निक्कै खराब छ । हामीले समाजको मूलभूत समस्याहरुलाई समाप्त गरेर संकटलाई जवाफ दिएका छौँ, जसमा स्वयम संकटको मूल कारण पनि सहभागी छ । सेप्टेम्बर ११ घटनाप्रति हाम्रो प्रतिक्रियाले नागरिक स्वातन्त्रता र मानवाधिकारलाई त्याग गरेको छ । सन् २००८ को वित्तीय संकटमा हाम्रो प्रतिक्रियाले अझ बढी सम्पतिमा असमानतालाई बढाएको छ । 

यदि कोरोनाभाइरस महामारीलाई लिएर पनि हाम्रो प्रतिक्रिया उही ढाँचामा जान्छ भने अगाडीका संकटको संभावना बच्चाको खेल जस्तै हुनेछ । यदि हामी अधिनायकवादी शक्ति उत्पादन गरिरह्यौँ भने, यदि हामी देशव्यापी लकडाउनमा चलिरह्यौँ भने, यदि हामी सदाचारी महशुस गरिरहेका छौँ, किनकि हामी घरमै बसिरहेका छौ र केही पनि गरिरहेका छैनौँ । यी सबै हामी गरिरह्यौँ भने हामीले कोरोनाभाइरसको सबैभन्दा खराब परिणामलाई त रोक्न सफल हुनेछौँ, तर यस प्रक्रियामा हामी आफैँलाई समाप्त पारिरहेका हुनेछौँ ।   - The New Yorker को सामाग्री समाचार दैनिकका लागि गिता सुब्बाले अनुवाद गरेकी हुन्